Skąd się wziął REGGAETON?

Od kilku lat trwa nierozstrzygalny spór pomiędzy Panamczykami a Portorykańczykami, gdzie powstał reggaeton. Nie wnikając w istotę tego sporu, z pewnością można stwierdzić, że oba narody miały wpływ na ukształtowanie się tego muzycznego stylu. Zwykle, omawiając reggaeton zaczyna się od wskazania, że w Panamie w prowincji Colón istnieje diaspora jamajska (ludzie sprowadzeni do budowy kanału Panamskiego, którzy zdecydowali się tam osiąść na stałe). W znacznym stopniu przyczynili się do stworzenia silnych więzi kulturowych pomiędzy Jamajką a Panamą.

Reggaeton, jako odrębny gatunek muzyczny zaczął funkcjonować w późnych latach 90. w Portoryko. Gatunek powstał w wyniku zmieszania wielu stylów muzycznych, w tym reggae, hip-hopu i muzyki latynoskiej z hiszpańskich Karaibów. Cechami charakterystycznymi dla tego gatunku są teksty o tematyce seksualnej i przesyconych erotyką, prowokacyjny styl tańczenia zwany perreo. Początki reggaetonu sięgają lat 80. ubiegłego wieku, a u źródeł jego powstania leży wymiana kulturalna między krajami Ameryki Południowej, dzięki której zetknęły się dwa odrębne gatunki muzyczne: hiszpańskie reggae z Panamy oraz hiszpańskojęzyczny rap z Portoryko.

SKĄD SIĘ WZIĘŁO SŁOWO "REGGAETON"?

Zanim zaczęto używać nazwy "reggaeton" artyści i publika nazywali tę muzykę po prostu reggae, hiszpańskie reggae lub reggae po hiszpańsku. Tym drugim terminem opisuje się jednak najczęściej panamskie utwory z lat 80. i wczesnych 90., nieportorykańskie produkcje najbardziej odpowiadające obecnemu znaczeniu wyrażenia reggaeton. Inne nazwy, zwłaszcza używane w Portoryko w latach 90., jak dembow, underground czy melaza, nie są jednoznaczne z reggaetonem i opisują stylistycznych prekursorów, którzy oddalają się od reggaetonu w ich dźwiękowym i kulturalno-społecznym charakterze. Co jeszcze bardziej mylące, dyskusje na temat reggaetonu często nawiązują do innych gatunków, zwłaszcza hip-hopu (i/lub rapu) oraz reggae (i/lub dancehallu), których pojęcia i podział na podgatunki zmieniają się w zależności od kontekstu. Warto również dodać fakt, że istnieją różne sposoby zapisu słowa reggaeton po hiszpańsku, m.in. reegaetón i reguetón, przy czym ta ostatnia nazwa wydaje się być najbardziej poprawna, co potwierdziły instytucje zajmujące się ochroną języka hiszpańskiego Fundéu BBVA i Portorykańska Akademia Języka Hiszpańskiego.

Chociaż termin „reggaeton” powstał w późnych latach 90., nie rozpowszechnił się, jako popularna nazwa aż do wczesnych lat nowego millenium. Uważa się, że reggaeton jest neologizmem powstałym z połączenia słów „reggae” i „maraton”, będące określeniem niekończących się, długogrających mixów.

Istnieje wiele definicji reggaetonu, co wynika z faktu rozproszenia tego gatunku na terenie Stanów Zjednoczonych, Karaibów, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Portorykański pionier hip-hopu, Vico C. twierdzi, że „pod względem muzycznym reggaeton narodził się w środowisku hip-hopowym, z odrobiną jamajskiego dancehallu i, właściwego dla Portoryko tropikalnego smaku i rytmiki. Hip-hop i reggae mogą być rozumiane, jako szerokie pojęcia opisujące zakres stylów i podgatunków (i bardziej ogólnie praktyk kulturalnych), podobnie zresztą jak w przypadku rocka, r&b i salsy. Tak, więc, podczas gdy hip-hop zawiera takie podgatunki jak bass z Miami, crunk z Atlanty czy hyphy z Bay Area, reggae często odnosi się do wszystkich gatunków od dub i dancehallu (czasem nazywanego ragga lub raggamuffin) aż po ska i rocksteady, będących stylistycznymi prekursorami reggae.

Na początku swego istnienia reggaeton był bliski rapu i powstawał podobnie jak on na bazie dialogu freestylowego między dwiema grupami, a teksty utworów nawiązywały do problemów społecznych. Z czasem reggaeton stał się lżejszy od rapu w warstwie tekstowej, utracił wydźwięk społeczny, a skupił się na przyjemnościach, seksie i miłości. Termin rap, często używany wymiennie z hip-hopem, wprowadza dodatkową dwuznaczność. Dla wielu osób rap i hip-hop są synonimami opisującymi zakorzeniony w USA styl muzyczny charakteryzujący się rytmiczną, mówiono-śpiewaną recytacją, której tłem są wcześniej nagrane podkłady muzyczne. Rap był dominującym terminem w późnych latach 80. i wczesnych 90. zwłaszcza, gdy wytwórnie płytowe zaczęły sprzedaż muzyki dla publiki mainstreamowej. Wyrażenie „hip-hop” było często używane błędnie na określenie pochodnego od rapu stylu charakteryzującego się elementami r&b i innymi popowymi formami, a dawniej opisywało szerszy zestaw praktyk zawierający elementy takie jak rap, breakdance, graffiti i sztukę DJ.

HIP HOP vs. REGGAETON

Reggaeton zawdzięcza wiele – historycznie, estetycznie, dyskursywnie – hip-hopowi, jednak istnieją różnice, które dzielą oba gatunki. Różnice i rywalizacja między reggaetonem a hip-hopem w USA mają podłoże w napięciach między Latynosami a Afroamerykanami. W artykule opublikowanym na łamach tygodnika Village Voice w styczniu 2006 roku, Jon Caramanica zakończył fragment poświęcony reggaetonowi nieco zaskakującą i tajemniczą uwagą: „Pieprzyć Slim Shady'ego – hip-hopowa wojna rasowa zaczyna się tutaj". Caramanica zasugerował tym samym, że najlepiej widoczne napięcia rasowe w hip-hopie nie mają miejsca pomiędzy Afroamerykanami a białymi (reprezentowanymi choćby przez wybitnego białego rapera, Slim Shady'ego, znanego również, jako Eminem), ale między Afroamerykanami a Latynosami. Bloger Byron Crawford w poście opublikowanym w marcu 2006 roku na stronie internetowej magazynu XXL pt. „Zabronić reggaetonu: Zwalczajmy prawdziwego wroga hip-hopu”, podkreślił, że rywalizacja między hip-hopem i reggaetonem jest napędzana przez pozamuzyczne napięcia między Afroamerykanami a Latynosami.

Gatunek dancehall powstał, jako odmienny podgatunek reggae we wczesnych latach 80. Jednak gatunek ten w odróżnieniu od reggae miał tendencję do rytmicznego minimalizmu i moralnego rozluźnienia. Czołowymi wykonawcami dancehallowymi są Buju Banton, Beenie Man i Bounty Killer. Co znaczące, długo po tym, jak korzenie reggae trafiły do społeczeństwa Jamajki, dancehall wciąż ożywia lokalne „wojny kulturowe”, będąc krytykowany przez klasy średnie i wyższe, jako prymitywny, popierający użycie broni i wulgarny w treści. Mimo swych związków z reggae, dancehall zwykle kojarzy się z buntem i przemocą. Wzorzec rytmiczny (charakterystyczny rytm „bum-cz-bum-czik”) obowiązujący w dancehallu z późnych lat 80. i wczesnych 90. stał się kręgosłup reggaetonu.

By odróżnić reggaeton od reggae i hip-hop od dancehallu czy rapu, należy wyekstrahować ten gatunek z grupy stylów uchodzących za latynoskie, z którymi jest często utożsamiany. Reprezentanci reggaetonu często wiążą dosyć ogólnie swoją muzykę z salsą, bachatą, merengue, plena, bomba i innymi afrolatynoskimi, latynoskokaraibskimi, portorykańskimi i latynoskimi formami. W esejach Paciniego Hernandeza i Marshalla obnażono praktykę polegającą na nasycaniu reggaetonu dźwiękowymi symbolami bachaty, merengue, cumbia i vallenato, by podkreślić latynoski charakter reggaetonu, Praktyka ta miała służyć zamaskowaniu silniejszych powiązań tej muzyki z hip-hopem i reggae.

Mimo dość długiego istnienia na rynku muzycznym, reggaeton dopiero niedawno zdobył ogromną popularność w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z danymi systemu Nielsen SoundScan, w pierwszym półroczu 2005 roku albumy z muzyką latynoską osiągnęły wzrost sprzedaży o blisko 18 procent, podczas gdy ogólna sprzedaż albumów spadła o niemal 8 procent.

Osiągnął on swój komercyjny szczyt wraz z pojawieniem się piosenki „Gasolina” Daddy'ego Yankee, cieszącej się niesłabnącą popularnością dzięki licznym lokalnym wersjom utworu. Od tej pory wiele latynoskich stacji muzycznych w całych Stanach Zjednoczonych zaczęło nadawać reggaeton lub hiszpański gatunek muzyki miejskiej zwany hurbanem (przykładowo, La Kalle, franczyza meksykańskiego konglomeratu medialnego Univision).

REGGAETON GŁOSEM BUNTU

Reggaeton stał się w ostatnich latach znaczącym, mocnym głosem społecznym. Jego duża popularność wynika z faktu, że swoją retoryką wyraża lęki imigrantów, a dwuznaczny dźwiękowo i kulturalnie charakter wywołał ożywione debaty wokół zagadnień rasy, nacji, klasy, płci, seksualności i języka. Jedną z najważniejszych przyczyn, dla których reggaeton (jak również reggae po hiszpańsku i underground) były doceniane przez fanów, a niedoceniane przez krytyków, był wydźwięk seksistowski, rasistowski oraz zawoalowana promocja przemocy i narkotyków. Oskarżenia skierowane wobec regagetonu koncentrowały się także na rzekomym braku wartości estetycznych, czy to w porównaniu do jamajskiego reggae, czy do bardziej tradycyjnej muzyki portorykańskiej, karaibskiej czy pochodzącej z Ameryki Łacińskiej. Reggaeton i jego najbardziej bezpośredni prekursor, underground, wywołał społeczną debatę na temat napięć etnicznych, rasowych, seksualności i seksizmu. Krytyka z reguły dotyczy obsceniczności tekstów oraz charakterystycznego tańca. Kontrowersje wokół tego gatunku muzycznego znalazły swe odbicie w medialnej nagonce, stały się także przesłanką wprowadzenia nowych regulacji prawnych a nawet cenzury.

W latach 2005 – 2006, tj. w okresie ekspansji reggaetonu na główny nurt rynku muzycznego, najważniejsze amerykańskie czasopisma i magazyny, takie jak New York Times, Los Angeles Times, Village Voice i Rolling Stone opublikowały artykuły zapowiadające i interpretujące fenomen tego gatunku. Ostatnio, w następstwie stosunkowego rozczarowania wykresami sprzedaży, zainteresowanie przemysłu i mediów zmniejszyło się, a część dziennikarzy zastanawiało się nawet czy gatunek jest „na wyczerpaniu paliwa”, nawiązując do piosenki Daddy'ego Yankee- hymnu gatunku. Stacje radiowe nastawione na reggaeton rozszerzyły swoje listy odtwarzania o miejski bachata i inny latynoski pop, a reggaetonowe filie głównych wytwórni płytowych zamknęły sklepy. Leila Cobo, w opublikowanym w styczniu 2007 roku artykule dla Billboard zbilansował liczne i sprzeczne interpretacje sprzedaży muzyki latynoskiej w okresie 2005 – 2006, wyjaśniając, jak tragiczne prognozy i rozczarowanie reggaetonem mogą mieć mniej związku z jego nieuchronnym końcem, a więcej z wysokimi oczekiwaniami początkowo pokładanymi w tym gatunku. W tym samym czasie, inne sprawozdania wydają się potwierdzać, że ten nurt muzyczny kontynuuje swój wzrost i ma potencjał. Po udziale w koncercie Radio City Music Hall w lutym 2007 roku, podczas którego duet Wisin i Yandel „utrzymywał zatłoczoną publikę na nogach, krzycząc przez niemal dwie godziny”, Kelefa Sanneh z New York Times ostrzegała przed przedwczesnymi pochwałami: „Koncert ten nie zabezpiecza przyszłości reggaetonu ani nawet przyszłości Wisina i Yandela. Był to jednak imponujący dowód na to, co ten gatunek i ten duet, może zrobić”.

Reggaeton cieszy się do dziś ogromną popularnością w wielu częściach świata, szczególnie w regionach hiszpańskojęzycznych. Artyści reggaetonowi doceniani są przez swoich fanów ze względu na swoją bezkompromisowość i entuzjazm widoczny w ich zachowaniu i tekstach piosenek. Nie bez znaczenia jest także fakt, że nie przejawiają zachowań charakterystycznych dla gwiazd muzyki popularnej, dlatego też często nazywa się ich „głosem ludu”.

Niektórzy obserwatorzy wyjaśniają sukces reggaetonu, jako wynik przeobrażeń demograficznych w następstwie rekordowego poziomu imigracji z Ameryki Łacińskiej, jednak znaczenie fenomenu reggaetonu wykracza poza podobnie reklamowany, ale krótkotrwały „latynoski boom”, który przyciągnął uwagę mediów kilka lat temu. Po raz pierwszy od „szału mambo” z lat 50. utwory z tekstem w języku hiszpańskim, których estetyka nawiązuje do Karaibów, stały się popularne nie tylko wśród Latynosów, ale także Afroamerykanów i Angloamerykanów. Hity komercyjne Ricky'ego Martina i innych popularnych artystów, jak Shakira czy Christina Aguilera były głównie angielskie, a ich estetyka przypominała bardziej pop niż klimaty latynoskie. Co więcej, reggaeton bardzo różni się od komercyjnego latynoskiego popu i dance'u, zwłaszcza w sferze tekstowej.

MÓJ MAŁY RANKING REGGAETONOWYCH TWÓRCÓW, WEDŁUG MNIE JEDNI Z NAJLEPSZYCH! :)