O języku hiszpańskim z WYSP KANARYJSKICH

Język hiszpański używany jest w wielu krajach na wielu kontynentach, przez ludzi żyjących w różnych strefach klimatycznych, mających różne zwyczaje. To sprawia, że nie jest on jednolity i, że Meksykanin będzie mówił trochę inaczej niż Hiszpan. Nie oznacza to jednak, że będziemy mieli problem z porozumieniem się  np. z mieszkańcem Peru czy Urugwaju. Czasami różnice dialektowe występują już na poziomie jednego kraju, jak to się dzieje np. w Hiszpanii. Inaczej mówią mieszkańcy północnej Hiszpanii a inaczej południowej. A jak się mówi na Wyspach Kanaryjskich? 

Na początek trochę historii…

Przyłączanie Wysp Kanaryjskich do Korony Kastylii zaczęło się za panowania Enrique III i zostało zakończone przez Królów Katolickich. Wyprawy w celu konkwisty dokonywane były z portów Andaluzji, przez co kolonizatorami i konkwistadorami w większości byli właśnie Andaluzyjczycy. Można również zauważyć duży kontyngent pochodzący z Portugalii, który na niektórych obszarach jest większy niż z Andaluzji czy reszty Hiszpanii. Na północy Wyspy La Palma przypuszczalnie jeszcze na początku XX wieku, używano mowy zwanej portuñol. Ludność zamieszkująca wyspy przed podbojem hiszpańskim to Guachowie, którzy mówili dialektami berberyjskimi. Niektórzy filolodzy do określenia tych języków stosują termin amazighe insular. Niektórzy badacze dawnych języków afrykańskich utrzymują, że na wyspie mówiono różnymi językami pochodzenia indoeuropejskiego i subsaharyjskiego.  Po zakończeniu Konkwisty nastąpił proces silnego ukulturalnienia, przez co te języki zaczęły znikać z archipelagu. W efekcie zachowały się tylko niektóre nazwy roślin i zwierząt, terminy związane z hodowlą zwierząt, liczne toponimy i antroponimy.  

Ze względu na położenie geograficzne, Wyspy Kanaryjskie były pod dużym wpływem z zewnątrz, co zmieniło zarówno ich kulturę, jak i dialekt. Należy także wspomnieć, że kanaryjski miał duży wpływ na rozwój hiszpańskiego używanego na Kubie, w Wenezueli, Puerto Rico i Republice Dominikany, ponieważ tysiące Kanaryjczyków wyemigrowało na te tereny w epoce kolonialnej. W stanie Luizjana  w USA skoncetrowała się kolonia potomków emigrantów kanaryjskich, którzy nadal używają dialektu kanaryjskiego jako własnej mowy.

Teraz najważniejsze cechy:

ü  pretérito indefinido, na ogół  używany jest zamiast préterito perfecto compuesto.  Np. „yo visité a Juan" zamiast de "yo he visitado a Juan".

ü  ustedes. Kanaryjczycy uzywają tego zaimka dla 2 os. lm. Tak, zamiast "vosotros estáis" powiedzą "ustedes están”. Tylko  w obszarach wyspy El Hierro i La Palma oraz La Gomera mówi się "vosotros estáis". Jednak na wyspie La Gomera w  niektórych częściach La Palma używa się "ustedes vos vais". Występują także archaizmy, jak  "váivos".

ü  zdrobnienia (diminutivo) – Występuje nadmierne użycie zdrobnienia „-ito”, Np. „Vamos a hacer una comidita”, a nawet, jeśli jest to mała ilość mówi się „comiditita”. W La Palmie używa się dodatkowego stopnia zdrobnienia jak „chiquititito”

ü  skrócone zdrobnienie. W niektórych zdrobnieniach, omijane są sylaby. Np. „Cochito” zamiast „cochecito”, „florita”, zamiast „florecista”.

ü  seseo. Najbardziej charakterystyczną cechą  jest seseo, która polega na wymawianiu głosek „c” i „z” jak „s”, np. „Sesilia” zamiast „Cecilia”.

ü  specjalna wymowa „s”. Spółgłoska „s” jest wymawiana jak „h” z przydechem na końcu każdej sylaby lub spółgłoski. „Las mohcah”, w miejsce „las moscas”. Ta cecha dzielona jest  z połową Półwyspu Iberyjskiego i większością stref przybrzeżnych Ameryki. Wymowa „s” przed samogłoską także jest inna od tej w tradycyjnym hiszpańskim i jest podobna do odmiany andaluzyjskiej i latynoamerykańskiej.

ü  wymowa „ch” jest inna niż ta stosowana w pozostałych regionach Hiszpanii, ponieważ jest dźwięczna a nie głucha. Mieszkańcy półwyspu postrzegają ją jak hiszpańską literę „y”.

ü  wymowa „h” – Występuje „h” z przydechem podobna do hiszpańskiej „j”. Np. "jediondo" zamiast "hediondo", "jinojo" zamiast "hinojo" o "jarto" zamiast "harto".

ü  związek końcowe litery „s” z następującą po niej samogłoską. „lo’sojoh” – „los ojos”

ü  różne formy odmiany czasowników, np. „enderechar”, zamiast „enderezar”.

ü  zanik zaimka „de” w niektórych wyrażeniach. Np. „Casa Marta” (lub Ca’Marta), „gofio millo", “carne cochino", "finca plátanos", itp. Ta cecha jest wspólna dla większości dialektów w Hiszpanii.

    

A co ze słownictwem?

Słownictwo kanaryjskie ma wiele wpływów: archaizmy jak besos (la bios, bezos w średniowiecznym kastylijskim); wyrazy pochodzące z portugalskiego czy galaicoportugalskiego jak gaveta (cajón de un armario, mesa…).

Toponimia kanaryjska pełna jest wyrazów pochodzenia tubylczego, tak  w pewnym stopniu zachowane, jak i poddane wpływowi języka hiszpańskiego (Tacoronte, Guayadeque, Tuineje, itp.).

Także występują wyrazy pochodzenia andaluzyjskiego oraz amerykańskiego, jak guagua (autobus) i angielskiego (suéter).